Informacje

Data opublikowania: 2016-04-03

Kwiaty wiosny – pierwsze zwiastuny zmiany pór roku

Marzec w pełni. Choć zima jeszcze daje się we znaki, na nic jej starania - temperatura nieśmiało rośnie, a i słońce grzeje coraz odważniej, chętnie korzysta z gościny puszczańskiej krainy. Pod wpływem kojącego ciepła zimowa puszcza budzi się. Wraz z pierwszym skokiem temperatur runo leśne nieśmiało zieleni się, pierwsze kolory przebijają się przez brąz, mahoń i heban powiędłych liści. Spacerując po marcowym lesie z radością odkryjemy pierwsze kwiaty.

Nic nie jest w stanie ich zatrzymać – ani arktyczne wiatry jeszcze hulające po puszczy, ani rzęsisty deszcz ani tym bardziej ostatni zimowy śnieg. Przyrodniczy bastion zdobywają pierwsi, kwiatowi posłańcy wiosny – a co jeden to piękniejszy. Na tle brązu i mahoniu pozimowego runa pierwsze kolory potęgują ich piękno. Wczesnowiosenne zmagania w kwiatowym konkursie piękności otwiera wawrzynek wilczydełko – to prawdziwy pięknotek! A do tego wiosenny ranny rany ptaszek wśród kwiatów – jeszcze nie wyjdą spod ziemi zawilce i podbiały, a ten już pięknie kwitnie. I cudownie pachnie! Słodki zapach przyciąga owady. Ale to co smakuje przyrodzie, niekoniecznie pomoże człowiekowi – wręcz przeciwnie! Cała roślina jest bardzo trująca. Zjedzenie 10-12 dojrzałych owoców wawrzynku może spowodować śmierć dorosłego człowieka, w przypadku dziecka śmiertelna dawka wynosi już jeden – dwa owoce! Różowym blaskiem wawrzynku sycić należy jedynie oczy, ale równocześnie rośnie mu konkurencja. Jako pierwsze budzą się także przebiśniegi – to pierwsze „zielne” jaskółki nachodzącej wiosny (ale tylko w ogrodach - przebiśniegi w stanie naturlanym występują głownie na południu kraju). Zima im nie straszna, przebiśniegi dziarsko pokonują śnieg pnąc się w górę. Oporność na zimowe przeciwności losu wynikają z charakteru kwiatka - przebiśniegi są minimalistami w kwestii wymagań atmosferycznych, rosną spokojnie nawet przy niedostatkach słońca, ba! znacznie lepiej czują się w cieniu i nie lubią się afiszować z własną urodą. A są to kwiaty przepiękne, ich słodki zapach wabi nie tylko spacerowiczów, ale także pierwsze, zaspane owady. Wraz ze wzrostem temperatur owadzie menu powiększa się; w białowieskim mateczniku widać także przylaszczki. przylaszczka Nieśmiało rozchylają swoje fioletowe kielichy, zażywając odżywczych kąpieli słonecznych –korzystają z okazji, póki na drzewach nie pojawiły się liście, bo wraz z nimi o uwagę słońca będzie trudno. Gdy podczas spacerów natrafimy na skupisko przylaszczek przyjrzymy się im dokładnie – czy dostrzegacie w kształcie ich płatków coś znajomego? Łacińska nazwa przylaszczki (w XV w. nazywanej podlaszczką)– Hepatica pochodzi od greckiego słowa hepar i oznacza wątrobę. Autorem tego nietypowego skojarzenia jest medycyna ludowa, która zalecała stosować przylaszczkę w schorzeniach tego narządu jako środka przeczyszczającego. Powrót do medycznych tradycji jest jednak niewskazany, gdyż po pierwsze– przylaszczka jest dziś rośliną podlegającą ochronie (tak wiec zrywać jej nie wolno), po drugie– od czasów średniowiecznych wierzeń medycyna wykonała stumilowy krok i dziś wiemy, że jest to roślina trująca, powodująca m.in. zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, żołądka i jelit, a nawet nieodwracalne uszkodzenia nerek. Morał z tego, że urocza przylaszczka rośnie, by cieszyć oczy, nie zaś nasze żołądki.

Z anatomią człowieka wiele ma wspólnego również i inna wczesnowiosenna roślina - śledziennica skrętolistna. Nazwa wywodzi się stąd, że uroczej śledziennicy dawniej używano do leczenia schorzeń śledziony. Także łacińska nazwa rodzajowa Chrysosplenium ma z tym organem wiele wspólnego: greckie chrysos oznacza złoto, a splenos - śledzion. Urocza, drobniutka śledziennica swoją żywą kolorystyką rozjaśnia szaro-bure runo na przełomie marca/kwietnia. Soczysta zieleń i żółć to nie jedyne cechy rośliny przyciągające uwagę – śledziennica ma kilka ciekawych i charakterystycznych cech. Pierwsza z nich to fakt, że roślina nie posiada płatków korony. Pozory kwiatostanu śledziennica zawdzięcza przekształconym działkom kielicha i liściom. Ale to jeszcze nie koniec skrętolistnych dziwów - kwiaty zapylane są m.in. pr zawilec zez ślimaki, i to druga ciekawostka. W botanicznym języku nazywa się to malakogamia. Jako trzecią ciekawostkę warto dodać, że choć dziś śledziennica wypadła z katalogu sposobów leczenia śledziony, roślina ma wiele innych zdrowotnych zalet m.in. moczopędne, żółciopędne, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, antywirusowe. Zanim jednak wybierzemy się na zbiór, warto skonsultować spożywanie rośliny z doświadczonym zielarzem oraz lekarzem. Śledziennicy należy szukać w puszczańskich zakamarkach, bowiem lubi miejsca zacienione i wilgotne. To zupełnie odwrotnie niż zawilce. Gatunek znany pod wieloma nazwami– jako "dzbanuszki wiosenne", "koperek", "róża wiatrowa", tworzy przepiękne kobierce kwiatów skąpanych w soczyście zielonych liściach. Nazwa naukowa (Anemone) wywodzi się z greckiego słowa anemos oznaczającego wiatr – tak jak w przypadku przylaszczek czy śledziennicy, i tu imię ma swoje znaczenie. Niegdyś wierzono, że rośliny te kwitną tylko na wietrze. Dziś wiemy, że to rozkwitu potrzebują przede wszystkim słońca. A tego ostatnio w puszczy pod dostatkiem. Pakujmy więc plecak, chwytajmy kije do nordic walking w dłonie i ruszajmy tropić zwiastuny wiosny. Bo tych coraz więcej – widać je, ale również słychać (zobacz: Ptasi kalendarz - wiosenne przyloty ptaków).