Region Puszczy Białowieskiej to kraina idealna do uprawiania aktywnych form turystyki. Piękno puszczańskich krajobrazów oraz widoczne za nimi kulturowe piękno podziwiać można z perspektywy wycieczek koleją wąskotorową, drezyną, kajakiem wypraw rowerowych (szlaki rowerowe w regionie to ponad 500 km przygody!), nordic walking oraz wycieczek pieszych. Sieć szlaków oplatających region to niezwykła podróż trasami unikatowej kultury i pięknej przyrody. Ścieżki wyłożone kostką wielowiekowej tradycji i kultury utrwalonej w języku, architekturze i obrzędach łączą puszczańskie miasteczka i wsie osadzone na tle pól, łąk i lasów, a które zdają się opierać rozpędzonej machinie, jaką jest czas. Ze zbioru legend, tworów kultury i okruchów tradycji powstała niezwykła opowieść w postaci pieszych tras, ukazujących to, co w regionie najpiękniejsze. Szlaki turystyczne piesze doskonale zdają egzamin także jako trasy rowerowe. Prowadzą zacisznymi żwirowymi lub asfaltowymi trybami o małym natężeniu ruchu drogowego, często biegnącymi w głąb malowniczej Puszczy Białowieskiej i jej okolic. Stanowią sieć spinającą nie tylko walory kulturowe oraz przyrodnicze, ale także historyczne, których ślady, pozostawione przez człowieka wiele wieków temu przetrwały, ukryte głęboko w niedostępnych puszczańskich matecznikach – dzięki temu nie przykrył ich kurz po pochodzie zawieruchy dziejowej. Puszcza Białowieska okazała się kronikarzem historii regionu, zaś wielowiekowe drzewostany pieczołowicie odnotowały w kronikach słojów echa dawnych obrzędów, żołnierskich pieśni, strzępy modlitw, wojenną wrzawę… Zbocz na chwilę Czytelniku ze ścieżki współczesności i daj się porwać w niezwykłą podroż czerwonym szlakiem pieszym.
Czerwone drogowskazy prowadzą trasą oddziałów partyzanckich. Dawny szlak powstańczy dziś jest malowniczą trybą spinającą centrum rozwoju regionu – Hajnówkę z Narewką – regionalną stanicą kajakową (ze względu na bliskość jeziora Siemianówka oraz potężnej rzeki Narewka). Jest to szlak o tyle ciekawy, bo wiedzie przez leśne ostępy Puszczy Białowieskiej. Podążając śladami oddziałów partyzanckich, docieramy do cennych kulturowo i przyrodniczo zakątków. Pierwszą z perełek jest uroczysko Krynoczka. W miejscu tym, w cieniu wielowiekowych dębów spotyka się to, co w regionie najpiękniejsze – przyroda, sacrum oraz magia. Tak, Krynoczka to miejsce urokliwe i bardzo tajemnicze – wiele wieków temu trysnęło tu cudowne źródełko, którego moc jest znana do dziś (więcej o Krynoczce tu). Pobyt w tym magicznym miejscu to tylko przedsmak tego, co czeka piechurów na szlaku... Przemierzając malownicze leśne tryby trafimy do rezerwatu Lipiny chroniącego fragment lasu mieszanego ze stanowiskiem dębu bezszypułkowego – na terenie Puszczy Białowieskiej rosnącego wyłącznie tu. Sędziwe, stuletnie dęby to prawdziwe unikaty w puszczańskim krajobrazie. Ale nie jedyne – w dalszej części trasa wiedzie do tajemniczego rezerwatu Szczekotowo. To bodaj jedno z najbardziej niezwykłych miejsc w lesie. Rezerwat chroni największe w puszczy cmentarzysko kurhanowe – jest ich tu ponad 100, pochodzą z X-XIII w. Większość z nich nie została dotąd zbadana – tajemnica historii regionu skryła się w cieniu unikatowego przyrodniczego krajobrazu, bowiem ponad kurhanami szumią wielowiekowe drzewostany, liczące 150 – 200 lat. Na terenie rezerwatu występuje jedno z największych w puszczy skupisk dorodnych drzew, uznanych za pomniki przyrody. Ale Szczekotowo to także malownicza dolina rzeki Łutownia z okazami fauny i flory a także pozostałościami po osadnictwie (bowiem kilka wieków temu mieściła się tu wieś Szczekotowo – stąd nazwa rezerwatu) - mielerzach z XVIII w. Wypalany w nich węgiel drzewny używano w przemyśle hutniczym i kowalstwie. Krajobraz puszczy chroniony przez rezerwat – zbliżony do naturalnego, nietkniętego działalnością człowieka sprawia, że przemierzając trybę szlaku na tym odcinku wielce prawdopodobne jest spotkanie króla puszczy – żubra. Pobyt w Szczekotowie to ostatnia szansa na audiencję u Jego Żubrowej Mości w przyrodniczym pałacu, bowiem w odległości 7 km od rezerwatu dochodzimy do skraju lasu, do osady Świnoroje. Znajduje się tu ścieżka dydaktyczna „Pod Dębami” Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Puszcza Białowieska”. Ścieżka umożliwia kompleksowe poznanie puszczy, walorów przyrodniczych oraz zagrożeń hamujących jej rozwój. Zbiorowisko kurhanów, odkrywka glebowa, marsz wśród 100-150-letnich drzewostanów oraz poznanie metod zwalczania negatywnych skutków działania kornika drukarza – to główne atuty tego szlaku. Ze Świnoroj blisko już do miejsca, gdzie cztery wieki temu, na północnym skraju Puszczy Białowieskiej rudnik mazowiecki Tomasz Wydra zbudował rudę na rzece Narewka dając początek malowniczej osadzie – niegdyś tętniącego życiem ośrodka gospodarczego, dziś będącego cichą przystanią kajakową regionu. Naszym oczom ukażą się pierwsze zabudowania miejscowości Narewka. Zostań tu dłuższą chwilę wędrowcze i wsłuchaj się cichy szum rzeki będącej świadkiem historii puszczańskiej zagrody – historii opowiedzianej językiem polskim, białoruskim i jidysz... Ale to temat na osobną opowieść. By za nadto nie zboczyć z tematu ( i trasy :)) dodać wypada, że w Narewce mają swój początek i koniec inne ciekawe trasy – piesze i rowerowe. Już niedługo kolejna porcja opowieści.
Katarzyna Nikołajuk
Pieszo przez puszczę - szlakiem walk partyzanckich
Hajnówka
Narewka - ostatni przystanek