W regionie Puszczy Białowieskiej tradycja nadal jest widoczna – mieszka w misternie zdobionych, drewnianych domach, jej historia zapisana jest w podwalinach zabytkowych cerkwi i kościołów, słychać ją codziennie w śpiewnym dialekcie i pięknych podlaskich piosenkach, zaś widać w bogatym wachlarzu obrzędowym. Tradycyjny kalendarz stanowiący etniczno – kulturowo – chrześcijańską mieszankę symboli i obrzędów, po brzegi wypełniony jest świętami z charakterystycznymi sobie zwyczajami. Najbliższe – 14 sierpnia, wówczas wierni kościoła prawosławnego obchodzą święto Wyniesienia Świętego Drzewa Krzyża Pańskiego. Święto zostało ustanowione w Bizancjum w IX w., wiązał się z nim obrzęd obnoszenia relikwii Krzyża Pańskiego ulicami Konstantynopola. Tradycja, choć w zmodyfikowanej formie, przetrwała – po dziś dzień na porannym nabożeństwie wynosi się na środek cerkwi krzyż, przed którym wierni oddają pokłon, ponadto święcona jest woda (przydatna do zabiegów magicznych związanych ze żniwami o czym szerzej tu). Kultywowany był również obrzęd świecenia wody w rzekach – procesja udawała się nad najbliższy strumyk, zaś tuż po odprawieniu służby mieszkańcy wsi po raz ostatni w tym roku kąpali się, by symbolicznie zmyć z siebie grzechy.
W ludowej tradycji święto Wyniesienia Świętego Drzewa Krzyża Pańskiego zwane jest Spasem miodowym, bowiem tego dnia święcono miód w cerkwiach. Aromatyczny zapach miodu towarzyszył wiernym cały dzień – tradycyjnie tego dnia zajadano się delikatesami z dodatkiem tego składnika. Prawdziwą furorę robił miodownik – ciasto z dodatkiem cukru, jajek i oczywiście miodu. Nie dziwi więc fakt, że Spas miodowy zwany był także łakomym. W kontekście surowego postu przed świętem Zaśnięcia Najświętszej Bogurodzicy, w trakcie którego przypada Spas miodowy, apetyt łakomczuszków (zwłaszcza tych najmniejszych) nie powinien dziwić :). Z kolei w Rosji, Ukrainie i na Białorusi dzień ten określany jest również jako makowy – bowiem wówczas święci się główki maku, mającego duże znaczenie w ludowej magii. Niezwykłe moce posiada także uświęcony miód – ma chronić przed chorobami i urokami, ponadto zapewnia dobrobyt i urodzaj.
Spas miodowy otwiera cykl świąt Spasa – 19 sierpnia ma miejsce Spas jabłkowy, zaś 29 sierpnia – Spas na chuście. Święto Spasów poprzedza jedno z dwunastu wielkich świąt – Zaśnięcia Najświętszej Bogurodzicy. Jako że chrześcijańska tradycja w regionie Puszczy Białowieskiej przemawia dwugłosem to wierni kościoła katolickiego celebrują święto 15.08 (w ludowej tradycji znane jako Matki Boskiej Zielnej), zaś prawosławni – dwa tygodnie później. Ale to temat na odrębną opowieść.
Katarzyna Nikołajuk
fot. yandeks.ru
I na koniec niespodzianka :)
