Prężny rozwój Hajnówki w okresie międzywojennym przerwała II wojna światowa. Po pieczołowicie budowanej w latach 30-tych pozycji krajowego lidera przemysłu drzewnego, pod wpływem kul i bomb pozostały zgliszcza. Zniszczeniu uległy zakłady produkcyjne, część miasta, stacja i tory kolejowe. Dotkliwe straty materialne są jednak niczym przy ludzkiej tragedii – w czasie wojny zginęło wielu mieszkańców. W latach okupacji niemieckiej znaczna część młodzieży hajnowskiej była wywożona do ciężkich robót przymusowych w Niemczech. Wielu hajnowian trafiło do obozów koncentracyjnych w Ravensbruck, Oświęcimiu i Treblince, ponadto hitlerowcy rozstrzelali ponad 170 hajnowian. Tragiczny los spotkał mieszkańców Hajnówki pochodzenia żydowskiego - odtransportowano ich do Treblinki. O exodusie miasta świadczą liczby – podczas gdy w 1929r. Hajnówka liczyła 17 tyś. mieszkańców, to w 1944 – ok. 8 tyś.
Wyzwolenie Hajnówki spod okupacji niemieckiej nastąpiło 18 lipca 1944r. Wyzwalały ją wojska radzieckie 65 Armii pod dowództwem gen. Pawła Batowa. Zacięte walki toczyły się nad rzeką Leśna, koło dzielnic Podlasie i Placówka, w pobliżu cmentarzy oraz w dzielnicy „Czworaki". Zginęło wówczas wielu Polaków (w tym Hajnowian), Niemców, Węgrów i żołnierzy radzieckich. Po wojnie odbudowano zniszczone zakłady, przebudowano większość ulic, postawiono osiem szkół, cztery kościoły różnych wyznań, dom kultury, dwa szpitale, przychodnię rejonową, stację uzdatniania wody, basen pływacki a także wprowadzono komunikację miejską. W 1950 r. Hajnówka otrzymała prawa miejskie, a w latach 1954 – 1957 była siedzibą władz powiatowych.
Dziś żyjemy w wolnym, demokratycznym państwie – i choć wolność, którą się cieszymy, dla naszego pokolenia wydaje się być naturalna, czasy II wojny światowej czy późniejsza historia Polski przypominają, że wolność jest ideą, którą musimy pielęgnować. Nie wolno nam zapomnieć przez co przeszła Polska i Hajnówka. Ale historia to nie tylko wielkie daty, konteksty historyczne czy polityczne perturbacje – pamiętać musimy przede wszystkim o ludziach. O ludziach, których los został złożony na ołtarzu wojny, byśmy mogli być tu i teraz.
W 72. rocznicę wyzwolenia Hajnówki przedstawiciele powiatu – Wicestarosta Jadwiga Dąbrowska, pracownik Wydziału Spraw Społecznych Starostwa Danuta Ługowoj a także przedstawiciele hajnowskiego oddziału Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów oraz Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych złożyli kwiaty i oddali hołd poległym w walce o wyzwolenie miasta. Kwiaty zostały złożone pod pomnikiem na Cmentarzu Żołnierzy Armii Radzieckiej
Katarzyna Nikolajuk
